Wieś Lutynia znajduje się niedaleko Lądka Zdroju. Jest jedną z wsi należących do Gminy Lądek Zdrój. Jej zabudowania rozciągają się wzdłuż potoku Luta, zwanego także Lutym Potokiem, który jest prawym dopływem Białej Lądeckiej. Część zabudowań wsi leży także przy szosie prowadzącej z Lądka Zdroju na Przełęcz Lądecką i do miejscowości Travná w Czechach. Szosa ta pokrywa się częściowo z przebiegiem dawnej Granicznej Drogi Królewskiej, która została wytyczona i zbudowana w 2 połowie XIX w. Prowadziła z Travnej przez Przełęcz Lądecką do centrum Lądka. Przy moście św. Jana znajdowała się komora celna. Długość Drogi wynosiła prawie 6 km. Zaczęto ją budować w 1861 r. (budowa mostu w Travnej), ukończono w 1873 r.
Obecnie do Lutyni należy przysiółek Ułęże, który kiedyś był odrębną wsią. Lutynia, podobnie jak Lądek Zdrój i inne pobliskie miejscowości, leży w Górach Złotych, na wysokości około 520-580 m n.p.m., w pobliżu takich szczytów jak Borówkowa (900 m n.p.m.), Mała Borówkowa (786 m n.p.m.), Gomóła (770 m n.p.m.) czy Modzel (691 m n.p.m.).
Lutynia położona jest w malowniczym miejscu, na zboczach Gór Złotych, otoczona łąkami i lasami regla dolnego. Stąd rozciągają się widoki na położony w dolinie Lądek Zdrój, na horyzoncie widać Krowiarki oraz szczyty Masywu Śnieżnika – Czarną Górę (1205 m n.p.m.) i Śnieżnik Kłodzki (1425 m n.p.m.).
Lutynia powstała prawdopodobnie w XIII w. Pierwsza wzmianka o niej pochodzi z 1346 r. Wtedy należała do dóbr karpieńskich. Państwo karpieńskie były to dobra feudalne, istniejące w XIV i XV w. we wschodniej części Ziemi Kłodzkiej, mniej więcej na terenach dzisiejszych gmin Lądek Zdrój i Stronie Śląskie. Stolicą dóbr był zamek Karpień, którego ruiny znajdują się na południe od Lutyni. Po wojnach husyckich w XV w. państewko upadło. Potem wsie należące do tych dóbr różnie się rozwijały. Niektóre lepiej, inne gorzej, niektóre zanikły. Lutynia leżała na szlaku handlowym prowadzącym ze Śląska przez przełęcze Gór Złotych do Czech. Była to tzw. Droga Solna, ponieważ przewożono nią sól z podkrakowskich kopalni na Ziemię Kłodzką, do Czech, a nawet do Pragi.
W okolicach Lutyni w XVI wieku, a także w XIX, próbowano wydobywać rudy żelaza, ołowiu i srebra. Ale złoża były małe i eksploatacja ich okazywała się nieopłacalna.
W 1641 roku Lutynia została zakupiona przez właściciela uzdrowiska w Lądku, radcę cesarskiego Jana Zygmunta Hoffmana. Około 100 lat później należała już do miasta. Z czasem stawała się ulubionym miejscem spacerów kuracjuszy uzdrowiska. W 1784 roku zbudowano we wsi kościół św. Jana Nepomucena. Od 1830 r. istniała tu szkoła. Lutynia pozostała wsią letniskową związaną z Lądkiem, podobnie jak pobliskie Ułęże. W 1908 roku mieszkało w Lutyni 248 osób.
Po II wojnie światowej dawni mieszkańcy wyjechali, przybyli nowi. Jednak trudne warunki glebowe i klimatyczne spowodowały, że wieś wyludniała się. Dziś wieś ma charakter letniskowy, wczasowy i turystyczny. W jej centrum, obok kościoła, z inicjatywy mieszkańców, zbudowano estetyczne zadaszone wiaty, które służą turystom jak i mieszkańcom, którzy organizują tu spotkania i imprezy.
We wsi i jej najbliższej okolicy znajduje się kilka miejsc wartych zwiedzenia.
-
- W centrum wsi barokowy kościół św. Jana Nepomucena z 1784 r., obok znajdują się wspomniane wyżej wiaty, a także źródełko obudowane w 1906 r. w formie domku.
-
- Ruiny dawnej kopalni ołowiu i srebra Nowy Filip. W Lutyni prace górnicze były prowadzone od XVI w. W tym złożu prowadzono prace z przerwami do początków XX w. W latach 20. XX w. znów uruchomiono kopalnię. Zmodernizowano ją i dobudowano zakład przeróbki rud. Jednak już w 1927 r. kopalnia zakończyła eksploatację.
-
- Czarne Urwisko to wyrobisko nieczynnego od dawna kamieniołomu bazaltu, ściana skalna ma wysokość ok. 70 m, na szczycie urwiska punkt widokowy.
- Szwedzkie Szańce i Twierdza (710 m n.p.m.), wzniesienie, gdzie znajduje się bazaltowy komin wulkaniczny o wysokości ok. 50 m. Po przeciwnej stronie wzniesienia czynny kamieniołom bazaltu.
Lutynia, centrum wsi, fot. Henryk Bielamowicz, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/89/Lutynia_%28HB3%29.jpg/1024px-Lutynia_%28HB3%29.jpg
Lutynia, kośćiół św. Jana Nepomucena, fot. Henryk Bielamowicz, https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/f2/Lutynia%2C_ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Jana_Nepomucena_%28HB1%29.jpg/800px-Lutynia%2C_ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Jana_Nepomucena_%28HB1%29.jpg
Literatura:
Wojciech Ciężkowski, Lądek Zdrój, Wrocław 2008.
Waldemar Brygier, Lądek Zdrój. Przewodnik, Wrocław.
www.ladek.pl
https://pl.wikipedia.org/wiki/Lutynia_(powiat_k%C5%82odzki)
Oprac. ES